Mijn eerste uitvaart

Ik was nog maar net gestart als uitvaartondernemer toen ik gebeld werd door Lydia, met de vraag of ik bij hen langs zou willen komen om de uitvaart van haar man te bespreken. Het zou mijn eerste uitvaart worden.

Toch spannend zo’n gesprek – toen en nu nog steeds. Het is immers niet zo maar wat: de uitvaart voor iemand verzorgen op een manier zoals hij het zelf voor ogen heeft. En daarbij de familie de rust geven door alles te laten verlopen zoals is afgesproken.

Ik belde op een donderdagmorgen bij hen aan en zag daar een heel zieke man. Hij was nauwelijks in staat om in een stoel te zitten, maar hij wilde het zelf erg graag. Eerst heb ik zijn levensverhaal aangehoord: hij was al meer dan 20 jaar ziek, meer dan 20 jaar ziekenhuis in en ziekenhuis uit. Maar niet klagen, nee, hij was dankbaar. Dankbaar voor zijn vrouw, dankbaar voor zijn dochter en de kinderen van zijn vrouw met hun kleinkinderen.

Kleine attenties

Lydia heeft hij zo’n 10 jaar geleden leren kennen – toen hij al 10 jaar ziek was. De liefde voor elkaar was zo groot dat ze 2 jaar later zijn getrouwd. Een huwelijk waarin hij in het middelpunt zou komen te staan vanwege zijn ziekte – maar Han verplaatste het middelpunt naar zijn vrouw Lydia, waar hij zielsveel van hield. Dat zag je aan alles: de manier waarop hij over haar sprak en haar daarbij aankeek, de kleine attenties voor haar die hij vanuit zijn bed organiseerde. Zo had hij in de laatste weken van zijn leven een juwelier laten komen om voor Lydia een armband uit te zoeken, die hij haar vlak voor zijn sterven heeft gegeven.

Als oud militair had hij doorzettingsvermogen en was hij hard voor zichzelf. En hij was vol levenslust, zo had hij zelfs nog een vakantie naar Oostenrijk geboekt voor augustus en was teleurgesteld toen Lydia deze vakantie had moeten afzeggen omdat hij het niet zou kunnen volhouden. Misschien leefde hij in augustus al niet meer.. dat begreep Han ook: maar hij wilde nog zo graag, al begreep hij dat hij sterven ging. 

In zo’n periode leer je je vrienden kennen: regelmatig kwam er iemand langs om Han te bemoedigen en Lydia een beetje te ontzien, al wilde ze juist alles zelf doen. Maar soms werd het haar ook te veel en nam ze dankbaar de hulp aan. Ze werkte ook nog fulltime, dus het was zwaar. Maar ik heb haar nooit horen klagen – ook niet nadat Han was overleden. 

De specht neemt afscheid.

Langzamerhand kwam het gesprek over de uitvaart op gang, ik heb Han en Lydia eerst laten vertellen wat hun ideeën zijn voor de uitvaart. En die hadden ze! Ze hadden er samen al veel over gesproken al hadden ze nog geen concrete beslissingen genomen. Het zou in ieder geval een begrafenis, en geen crematie worden. Eén beslissing was er al. Er moest vanzelfsprekend een kerkdienst komen, én veel mensen moeten worden uitgenodigd, én bloemen in de kleuren blauw en oranje, én Han zou thuis blijven tot aan de dag van de uitvaart, én … én … kortom: ze hadden er zoveel over gesproken dat de beslissingen eigenlijk al wél genomen waren. Mooi dat ze het samen eens waren.

Eén van de eerste zaken waar Han over begon was zijn opbaring. Hij wilde thuis opgebaard worden en licht gebalsemd, ook wel Thanatopraxie genoemd. Hij had zich verdiept in deze wijze van opbaren en dat wilde hij, punt. Thanatopraxie is het tijdelijk conserveren van het menselijk lichaam na het overlijden. De ontbinding en bacteriegroei worden geremd, waardoor de overledene toonbaar blijft. De typische donkere vlekken verdwijnen, de huid krijgt een normale kleur en het lichaam een natuurlijke vorm. Zonder koeling blijft het lichaam bij normale temperaturen in die toestand bewaard tot het moment van de uitvaart. Uiterlijk tien dagen na de behandeling zal het natuurlijke ontbindingsproces op gang komen. Onze ervaring is dat de overledene door deze behandeling ’toegankelijker’ is voor de nabestaanden – zeker als er kleinere kinderen bij zijn.

Tijdens dit gesprek hebben we nog een aantal zaken uitgezocht: de kist, de auto waarin Han gereden zou worden, de begraafplaats en we hebben uitgebreid gesproken over de kaart. Dit moest een persoonlijke kaart worden, geen standaard kaart met een grijze rand, nee, je moest kunnen zien dat het de kaart van Han was. Han had in de tuin zijn vriendjes: de vogels. Hij voederde deze vogels iedere dag, had meerdere voederplanken en nestkastjes gemaakt, zeker een stuk of 10 waren er in de tuin te vinden. En de vogels wisten deze voederplaatsen ook zeer goed te vinden! Daar kon hij enorm van genieten.

Eén vogel was heel bijzonder voor Han: een specht. Deze vogel kwam al jaren in de tuin en Han had hem een tijdje niet meer gezien; dat gaat zo: ook vogels kunnen sterven.

Toen Han in augustus na zijn laatste ziekenhuisopname weer thuis kwam, was de specht er opeens weer. Dat was zo bijzonder, zo mooi: ‘zijn’ specht was er weer! De specht heeft de tuin van Han en Lydia niet meer verlaten – Han heeft tot aan zijn dood van deze prachtige vogel kunnen genieten.

In het voorjaar had Lydia nog een foto van de specht gemaakt: deze foto moest op de kaart komen. Het was een prachtige foto van een prachtige vogel. Iedereen zou de vogel herkennen, want Han vertelde iedereen het verhaal van zijn specht die hem toch nog kwam groeten. 

Bij binnenkomst was het me al opgevallen: de kamer vol stond met bloemen: veel blauwe en oranje bloemen. Daar moet je gewoon vrolijk van worden. Het hele huis had overigens deze kleuraccenten: een wand en accessoires verklapten de lievelingskleur van het echtpaar. Het verbaasde mij dan ook niet, toen we later over de kaart spraken, dat op kaart moest komen te staan dat Han van blauwe en oranje bloemen hield. 

Met zorg een graf uitzoeken

Lydia wil graag zelf het graf uitzoeken waar Han begraven gaat worden.Eigenlijk had ze dit samen met Han willen doen, maar hij is daar nu te zwak voor. Daarom gaan Lydia en ik de volgende dag naar de begraafplaats en krijgen van de beheerder te horen welke graven beschikbaar zijn. Lydia wil namelijk geen graf op het nieuwe gedeelte, maar op het oude gedeelte van de begraafplaats waar veel bomen en dus ook veel vogels zijn. We lopen zo samen ongeveer een uur samen over de begraafplaats, een waardevol uur. Een mooie plek is met zorg en liefde uitgekozen, een graf tussen al bestaande graven, aan een boomwal – met veel vogels. Het doet Lydia behoorlijk wat als ze ineens beseft dat dit later ook háár graf zal worden..

Na ons bezoek aan de begraafplaats laat Lydia de foto zien van de plek waar het graf van Han zou komen, Han is blij te zien waar hij komt te liggen en is tevreden.

We hebben we de afspraak gemaakt dat ik de komende week terug zou komen om de laatste zaken te bespreken. Maar helaas, zondag is Han overleden in het bijzijn van Lydia en vrienden. Hij heeft bewust afscheid kunnen nemen van zijn vrouw en geliefden en is rustig ingeslapen. Ik wordt gebeld door de zoon van Lydia met het bericht dat Han is overleden. Direct na deze melding ben ik naar hen toegegaan en hebben we de eerste, noodzakelijke verzorging van Han gedaan; morgen wordt Han licht gebalsemd. Tot die tijd blijft hij liggen op zijn bed, met het uitzicht op zijn tuin, en – al is het september – opvallend veel vogels. 

Eén wens kan niet doorgaan

Omdat Han gebalsemd is, is het niet nodig dat het lichaam wordt gekoeld. Han ligt dan ook op zijn eigen bed onder zijn eigen deken. Het ziekenhuisbed is verruild voor zijn eigen bed, wat een bekend beeld is voor de vrienden en buren die langskomen. Hij ziet er tevreden uit, bijna een glimlach om zijn mond: hij heeft rust gevonden.

Nu moeten er een aantal zaken geregeld worden: de dag van de uitvaart, de locatie, de begraafplaats moet definitief vastgesteld worden.

Omdat Han in zijn leven koster geweest is, was zijn wens dat zijn afscheidsdienst gehouden zou kunnen worden in ‘zijn kerk’. Dit is een aula van een scholengemeenschap en daardoor op een doordeweekse dag niet beschikbaar voor kerkdiensten. Daarom hadden we de uitvaartplechtigheid al op zaterdag gepland, maar toevallig is daar op die zaterdag een andere activiteit, dus helaas, het is niet mogelijk om in ‘zijn kerk’ de uitvaartceremonie te houden. We moeten een andere kerk zoeken en die is snel gevonden. 

Op de eerste dag na een overlijden zijn er de meeste zaken te regelen en in de dagen daarna kan de familie rustig afscheid nemen van de overledene. Iedere dag tot aan de uitvaart bezoek ik Lydia, iedere dag hoor ik weer nieuwe verhalen over Han, iedere dag zie ik hoe de vrienden van Lydia om haar heen staan.

De kist waar Han in komt te liggen, staat al in de kamer. De kleinkinderen maken mooie tekeningen voor opa aan de binnenkant van het deksel: ‘dan kan opa nog aan ons denken’. Doordat Han gebalsemd is en daardoor niet gekoeld hoeft te worden, voelt hij niet zo koud aan. Eerst vinden de kleinkinderen het natuurlijk wel een beetje eng dat opa daar nu zo ligt, ze weten dat hij dood is. Maar, per dag wennen ze meer aan hun overleden opa en na een paar dagen geven ze hem zelfs een kusje – de dood blijkt toch niet zo eng, wél verdrietig, maar niet eng.

Nieuw leven op de dag van de uitvaart.

Op de dag van de uitvaart zijn we al vroeg bij Lydia thuis. Hoe bijzonder kan het lopen: Lydia is vannacht opnieuw oma geworden: van het ene leven nemen we vandaag afscheid, terwijl het volgende leven is begonnen. Dit maakt het wel een heel bijzondere dag: verdriet en vreugde wisselen elkaar af.

De vrienden zijn er ook: zij zullen samen met de familie de kist sluiten en Han het huis uitdragen waarna ze achter de rouwauto aan lopen tot het einde van de straat.

Op het moment dat Han, gedragen door zijn vrienden, zijn huis voor het laatst verlaat gaan de deuren van de huizen in de straat open en komen de buren naar buiten. De buren vormen een erehaag voor hun buurman Han. Een mooi eerbetoon aan een mooie man! We nemen niet de kortste route naar de kerk, maar gaan ‘buitenom’ zodat we achter het huis van Han en Lydia uitkomen. Ter hoogte van hun woning staan we stil in het uitzicht dat Han jaren heeft gehad vanaf zijn bed en zien dat de buren zich daar hebben opgesteld – er wordt voor het laatst gezwaaid naar Han, hun buurman die altijd zo vriendelijk zwaaide naar hen.

Iedereen die achter de rouwauto rijdt en aan de kant staat ziet dat er vlak over de auto een buizerd scheert – een buizerd die ook vaak bij de tuin van Han te vinden was. Een ‘Missing Man-formatie’ door 1 vogel voor een oud militair.

Tijdens de rouwdienst – die dankdienst voor het leven van Han is genoemd – zien we dat de gasten de kaart goed hebben gelezen: geen zwarte of sombere kleding, maar volgens de wens van Han is de kerk gevuld met een fris palet aan fleurige kleding en veel bloemen in zijn lievelingskleuren. In de dienst wordt vanzelfsprekend gesproken over Han, maar vooral over het vertrouwen dat hij had in zijn leven ná zijn dood. Het was een troostrijke dienst – niet verdrietig. 

Een eigen schepje meegenomen

Er zijn ongeveer 500 gasten aanwezig, ze passen allemaal nét in de kerk en iedereen gaat ook mee naar de begraafplaats. Daar duurt het even voordat iedereen zich heeft verzameld rondom het graf. Ik sta als eerste bij het graf en heb daarom zicht over de hele begraafplaats: een door blauw-oranje bloemen gekleurde stoet van mensen slingert zich over de begraafplaats naar het graf van Han.

De kist wordt door de vrienden gedragen en aan touwen laten zij hun vriend zakken: een mooie wijze van begraven. Tot aan zijn laatste rustplaats zorgen de vrienden voor Han. Eén van kleinkinderen heeft een schepje meegenomen en schept met zijn haar schepje een beetje zand op de kist van opa. De andere kleinkinderen nemen het schepje over en ook Lydia gooit wat zand op de kist van haar man. 

De genodigden lopen allemaal langs het graf om een laatste groet aan Han te brengen. Ik sta naast het graf en zie hoe intens er door sommige mensen afscheid word genomen, de één met een hoofdknik, de ander mompelt een laatste groet. Ieder op zijn eigen manier. Een belangrijk moment omdat dit de laatste mogelijkheid om afscheid te nemen. 

Geen cake

Bij Han en Lydia stond de deur altijd open, iedereen was welkom en dat wil Lydia nu ook uitdragen. Er zijn veel mensen naar de begrafenis gekomen en Lydia wil graag met iedereen spreken. Daarom hebben we op de kaart aangegeven dat de gasten bij het verlaten van de koffietafel de familie een hand kunnen geven. Hierdoor kan Lydia rustig met alle mensen praten en heeft de samenkomst niet zo’n ernstig karakter. We hebben en nemen alle tijd. Tijdens een uitvaart ontmoeten we vaak mensen die we al een tijd niet gesproken hebben, neven en nichten, oude vrienden en bekenden. En dat begrijpt Lydia omdat zij een echt gezelschapsmens is. Er wordt veel gesproken, herinneringen worden opgehaald en adressen worden uitgewisseld. Na de koffie met een door Han uitgekozen Petit Four in de kleuren blauw en oranje (‘ik wil geen cake’) zoeken de eerste gasten Lydia op en geven haar een hand om haar sterkte te wensen en geven daarmee aan dat zij aan haar denken.

Na afloop gaat Lydia bij haar zoon in de auto en gaat naar huis om nog dezelfde dag naar haar andere zoon te rijden om haar jongste kleinkind te bewonderen.. 

Een straal van hemels licht

De maandag na de uitvaart ben ik nog even bij Lydia geweest, maar voor dat ik naar haar huis reed ben ik eerst nog even naar de begraafplaats gegaan. Het was een grijze dag en bij het betreden van de begraafplaats brak de zon door: een straal van hemels licht scheen door de boom die achter het graf van Han stond, precies op het blauw-oranje graf. Perfect uitgelicht. Een plaatje.

Zelf uw uitvaart voorbereiden

Een uitvaart kan net zo persoonlijk worden als u zelf wilt. Misschien hebt u al ideeën over uw eigen uitvaart. Bespreek deze met uw familie of vrienden. We hebben bij Han ervaren dat dit rust geeft. Het is duidelijk wat Han wilde, bijna elke wens van hem hebben we, samen met de familie, waar kunnen maken.

Misschien weet u dat u niet lang meer te leven heeft u heeft de behoefte om een aantal zaken voor uw eigen uitvaart bespreken. Dat kunnen bepaalde zaken zijn, maar misschien wilt u uw hele uitvaart al vastleggen. Alles kan. Een voorbespreking kan veel rust geven in een periode van afscheid nemen – afscheid van het leven en afscheid van uw geliefden.

U kunt ons bellen voor een afspraak, dan kunnen we samen de mogelijkheden bespreken. Zo’n gesprek is vanzelfsprekend gratis en verplicht u tot niets.